Herken je dat? Je hebt enkele jaren geleden je badkamer vernieuwd. Je hebt alles zorgvuldig doorgesproken met de aannemer en zijn loodgieter. Er moeten wat leidingen verlegd worden. Je stelt vragen en de loodgieter vertelt wat kan en wat niet kan. Hij klinkt zeer overtuigend en je vertrouwt zijn oordeel. Na een paar weken is de badkamer klaar. Je bent er erg blij en tevreden mee. Alles werkt ook prima en naar behoren. En dan wil je nu, na een paar jaar, nog wat kleins aanpassen, maar daarvoor moet wel een leiding omgelegd worden. Inmiddels ken je zelf ook een loodgieter en je vraagt hem even langs te komen. Nog voordat hij begint aan waarvoor je hem hebt laten komen, komt er een stroom van kritiek op de bestaande badkamer: “Hoe is dit in hemelsnaam gedaan!?“ “Wie doet zoiets zeg?” “Dat kan toch niet”.

Toen ik dit voor het eerst meemaakte, ging ik twijfelen aan de capaciteiten van de eerste loodgieter. Maar al snel zag ik een patroon. Ik maakte in de thuisomgeving hetzelfde mee met een electricien, een timmerman, een tuinman, een automonteur, …. Allen hadden ze altijd eerst kritiek op het werk van hun collega vakman, alvorens …???. Ik ben gaan kijken in mijn eigen werkomgeving en ook daar zag ik dit patroon. In mijn eigen beroep wordt een analyse die door de ene econoom gedaan wordt, meestal niet meteen goed bevonden door een collega-econoom. Ook leraren zijn vaak zeer kritisch over hoe hun collega’s te werk gaan.  En zelfs in mijn vrijetijdsomgeving zag/zie ik het: Fotografen die eerst zeggen wat er niet mooi of goed is aan de foto, of het gebruikte toestel, alvorens te zeggen of de foto eigenlijk mooi is of dat het een leuk idee is. Of de hardlooptrainer van de ene loopgroep die het niet eens is met de trainingsmethode van de trainer van de andere loopgroep: “Hij laat zijn atleten altijd strekken voor de training, maar dat kan echt niet!”.

Hoort het bij een professional? Is het een echt ongenoegen met de ander zijn aanpak? Of is het laten merken dat jij het heel anders zou aanpakken, omdat je op die manier laat merken dat je professional bent op jouw gebied? Gebeurt het vanuit concurrentiegevoel? Of vanuit geldingsdrang? Doe ik het zelf ook?

Eigenlijk zou het veel mooier zijn (en effectiever denk ik)  als we het omdraaien. Als we aan de ander vragen waarom hij het op die manier gedaan heeft. Inzicht krijgen in elkaars motieven waarom iemand het doet zoals hij het doet. Van elkaar leren in plaats van elkaar bekritiseren en beoordelen. Lex Borghans beschreef in zijn blog de kern van wetenschappelijk onderzoek “Wat dit creatieve proces wetenschappelijk maakt, is de voortdurende dialoog tussen onderzoekers. De een heeft een probleem, de ander bedenkt een oplossing en weer een ander bekijkt die oplossing en komt met een goed argument waarom die oplossing misschien niet tot het juiste antwoord leidt. Kennis en inzichten die lang vol weten te houden in dit creatieve proces krijgen zo een hogere mate van zekerheid. Je hoeft het niet eens te zijn met de ander zijn conclusie of  aanpak, maar interesse in het hoe en waarom van de ander zijn conclusie of aanpak kan jou ook verder helpen.

En niet alleen voor wetenschappers kan dit effectief zijn. Ook voor andere professionals. Meer leren van elkaar door bij elkaar in de keuken te kijken en te vragen naar motieven achter iemand zijn handelen. “Waarom doe je dat zo?” in de nieuwsgierige zin en niet in de afkeurende zin. Natuurlijk kan is het best spannend om anderen in je keuken te laten kijken. Maar door jezelf te zien door de ogen van anderen en ook te vertellen waarom je doet wat je doet, leer je  meer over je eigen handelen. Waarom doe je de dingen zoals je ze doet? Omdat je ze zo gewend bent? Als ik foto’s bewerk en dat met anderen vergelijk doe ik vaak de bewerkingen op een andere manier dan de ander. Dat doe ik uit gewoonte, maar ook omdat ik de andere mogelijkheden vaak niet ken. Dat is ook een mooi effect van met elkaar praten over hoe we iets doen. Je leert het bestaan van andere mogelijkheden. “Ah kan dat ook zo”. En dan zelf die nieuwe dingen eens uitproberen en kijken of het voor jou ook werkt. Zo zag ik vorig jaar ook het gebruik van filmpjes bij colleges bij een collega. Ik deed dat nooit. Was altijd een beetje bang dat ik niet het juiste filmpje kon vinden, of dat het te lang zou zijn, of dat studenten zouden denken dat ik me er makkelijk vanaf wil maken door materiaal van een ander te laten zien in plaats van zelf te praten … meerdere argumenten kwamen in me op om het niet te doen. Toch zag ik bij die collega dat het goed werkte en het zijn college ondersteunde. Daarom gebruikte hij het ook vertelde hij me. En omdat de afwisseling goed werkt om de aandacht van de studenten te houden. Nu gebruik ik zelf ook regelmatig filmpjes en podcasts in mijn lessen.

Minder oordelen en kritiseren maar leren van elkaar en met elkaar. Dat is vooral heel leuk.