Vaak wordt over een toets nagedacht alsof deze maar één specifieke functie heeft (het bepalen van het gemiddelde vaardighedenniveau van een leerling), maar in de praktijk heeft een toets meerdere gebruiksdoelen. Zo kunnen toetsen gebruikt worden om te zien hoe een leerling zich ontwikkelt, hoe docenten presteren, hoe de school presteert, maar ook hoe het onderwijsstelsel zich op een bepaald terrein ontwikkeld. Het zou mooi zijn als bij de opzet van een toets al rekening wordt gehouden met deze multifunctionaliteit.

Voor een groot deel van deze functies is een proefwerkcijfer van het proefwerk van een enkele docent onvoldoende. Hiermee kunnen de prestaties van een leerling over de tijd of leerlingen van een bepaalde docent vergeleken worden. Om de prestaties van de leerlingen tussen verschillende klassen te vergelijken, bijvoorbeeld om de prestaties van docenten te kunnen vergelijken, is het nodig om eenzelfde toets te gebruiken. Dit geldt ook voor de vergelijking van schoolprestaties. Landelijke toetsen kunnen een belangrijke aanvulling (of vervanging) zijn op bestaande toetsen op school.

Daarnaast kan een adaptieve toets een belangrijke aanvulling zijn. Bij een adaptieve toets krijgt een leerling vragen in reactie op de antwoorden op voorgaande vragen. De vragen worden vooraf ingedeeld op basis van moeilijkheidsgraad. Als hij een of meerdere vragen in een groep goed heeft, krijgt de leerling een vraag uit een moeilijkere groep. Met een adaptieve toets kan de exacte positie van de leerling in de populatie worden aangeduid, niet alleen de gemiddelde positie zoals bij een  gewone toets. Omdat de leerling bij een adaptieve toets vragen krijgt aangeboden die passen bij zijn niveau, wordt hij minder snel ontmoedigt door te moeilijke vragen of raakt hij minder snel verveeld door te makkelijke vragen. Ontmoediging en verveling kunnen de prestaties van de leerling beïnvloeden en door dit te voorkomen krijgt de docent een nauwkeuriger beeld van wat de leerling kan. Daarnaast biedt de informatie die beschikbaar komt met een goed vormgegeven adaptieve toets ongekende mogelijkheden voor verdere ontwikkeling van de diagnostische en voorspellende kracht van de toets en kan deze informatie gebruikt worden voor de verbetering van onderwijsmateriaal en -methodes en onderwijsprogramma’s.

Meer lezen? In deze notitie die Lex Borghans en ik schreven voor het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap geven we een schets van een adaptieve toets en leggen we uit hoe toetsen multifunctioneel kunnen worden gebruikt.